Historia

Nie mówią o nim żołnierz, ułan, obrońca, tylko po prostu Piotr. Skrzyknęli się, żeby ocalić od zapomnienia leśną mogiłę Piotra Szpyrki, 19-letniego ułana, który w 1939 r. pod Krasnobrodem oddał życie za ojczyznę. W sobotę (24 września) odbędzie się uroczyste upamiętnienie miejsca jego śmierci i wiecznego spoczynku.

"Przez krótki czas snułam się po ulicach i zaułkach, zaglądałam w bramy domów, tak dobrze mi znanych, chodziłam w tę i z powrotem po podcieniach (staromiejskich kamienic) i wszędzie czułam się nieswojo" – wspominała Helena Szafner, która odwiedziła Zamość w 1945 r. "Spotykałam obcych ludzi, którzy wyglądali jak cienie – czułam jakbym była jedyną żywą osobą na cmentarzu (...). Zaczęło mi się wydawać, że ja sama jestem niczym więcej jak cieniem".

– Przez ponad 70 lat nie mogłam tego z siebie wydobyć. Uznałam jednak, że w końcu powinnam opowiedzieć o moich obozowych i wojennych przeżyciach – mówi Janina Dubel z Zamościa.

Kojec to niewielka, pięcioboczna budowla forteczna (ceglano-kamienna), która powstała prawdopodobnie w 1837 r. przed Starą Bramą Lubelską w Zamościu. Nie jest to może najstarszy zabytek Zamościa, ale jego historia jest dość zagadkowa.

Była uważana za kobietę piękną, wpływową, energiczną i mającą niezwykłe poczucie elegancji i smaku. W Zamościu nie szczędzono jej jednak upokorzeń. Maria Kazimiera zwana "Marysieńką" była tutaj żoną potężnego magnata Jana "Sobiepana" Zamoyskiego i... kochanką hetmana oraz przyszłego króla.

Mieszkańcy zamojskiego Starego Miasta od lat czekają na nową nawierzchnię ul. Greckiej, części ul. Staszica oraz m.in. ul. Żeromskiego. Coraz gorzej wygląda także pełen nierówności i wyrw plac Stefanidesa (oraz sąsiednie uliczki). Kłopotem jest nie tylko nierówna nawierzchnia tych miejsc.

Żydzi mieszkali w Zamościu przez kilka stuleci. Funkcjonowały w tym mieście m.in. dwa duże cmentarze, na których grzebano członków tej społeczności. Obie nekropolie zostały zniszczone. Jedynym po nich śladem jest pomnik przy ul. Prostej.

"Najukochańsza Daniuszka! Piszę do ciebie list z samego centrum polskiej, burżuazyjnej jaskini. Potężnym ciosem naszej żelaznej, czerwonej pięści zmiażdżyliśmy polskich, faszystowsko-kapitalistycznych generałów i wyzwoliliśmy z uścisku burżuazyjnego jęczący w szponach tyranów polski, robotniczo-włościański naród i inne narodowości, nielitościwie gnębione przez krwiożerczych panów" – pisał 23 września 1939 r. w liście do swojej dziewczyny lejtnant Michaił Zubow, żołnierz Armii Czerwonej.

Uroczystość pierwszej komunii świętej, do jakiej przystąpiły dzieci z Zamościa w czerwcu 1944 roku była jedną z ostatnich w wojennej rzeczywistości. Wśród tych, którzy przyjmowali wówczas sakrament był Mieczysław Czechyra z Zamościa.

Na skrzyżowaniu dróg w Jacni (gm. Adamów) stoi drewniany krzyż o trzech poprzecznych ramionach. Niektórzy błędnie kojarzą go z prawosławiem. To jednak katolicki krzyż (można powiedzieć, że do... specjalnych zadań), który miał chronić ludzi m.in. przed zakaźnymi chorobami.

W XVII wieku świat wydawał się ludziom straszny i dziwny. W różnych miejscach wybuchały groźne wulkany, obserwowano tajemnicze zaćmienia słońca, kule spadające prosto z nieba i m.in. straszne monstra, które rodziły się... tu i ówdzie. Uczeni, m.in. związani z Akademią Zamojską, próbowali te zjawiska tłumaczyć, interpretować. I to na wiele sposobów.

Wojciech Białasiewicz był działaczem polonijnym, redaktorem naczelnym prestiżowego "Dziennika Związkowego" w USA, historykiem, a przede wszystkim dziennikarzem. Autorem setek artykułów historycznych z dziejów Lubelszczyzny oraz kilku książek.

"A więc wojna. Z dniem dzisiejszym wszystkie sprawy i zagadnienia schodzą na dalszy plan. Całe życie publiczne i prywatne przestawiamy na inne tory. Weszliśmy w stan wojny. Cały wysiłek narodu musi iść w jednym kierunku. Wszyscy jesteśmy żołnierzami. Musimy myśleć tylko o jednym – walka aż do zwycięstwa"– tak brzmiał komunikat, który 1 września 1939 r. usłyszeli słuchacze Polskiego Radia.

2 listopada 1950 roku obywatel Tadeusz Górak, rolnik z Kazimierówki otrzymał urzędową rozpiskę. Prezydium Gminnej Rady Narodowej w Tyszowcach polecało mu natychmiast przystąpić do omłotu zboża w Mikulinie.

To jedna z... najdziwniejszych i najciekawszych budowli w Zamościu. Z XVII-wieczną figurą Świętego Piątka wiąże się wiele legend i opowieści. Pod opiekę tej tajemniczej postaci powierzano m.in. szczątki ludzkie znalezione w całej okolicy. Kłopot w tym, że... nie ma takiego świętego.