Historia

Fasadę Starej Bramy Lubelskiej (wcześniej nazywano ją Bramą Janowicką) zaprojektował Bernardo Morando, włoski architekt. Pracował on dla Jana Zamoyskiego – wielkiego kanclerza, hetmana, fundatora i założyciela Zamościa. Budynek był wówczas piękny i okazały. Zaborcy go zdewastowali.

Na starych zdjęciach Zamościa można zobaczyć dziwną konstrukcję. Jest to 28-metrowa wieża spadochronowa. Stała ona przy stadionie (w sąsiedztwie Parku Miejskiego). Wykonano stamtąd podobno kilka tysięcy skoków.

Mariana Pilarskiego ps. Jar, inspektora zamojskiego Inspektoratu AK-WIN, oraz Stanisława Biziora ps. Eam, komendanta Lotnej Żandarmerii, Wojskowy Sąd Rejonowy w Lublinie w 1951 roku skazał na karę śmierci. Wyrok wykonano w podziemiach Zamku Lubelskiego. Gdzie znajdują się ich szczątki, nie wiadomo. Może wyjaśni to ekshumacja, którą na cmentarzu przy ul. Unickiej w Lublinie przeprowadzi IPN.

– Tego nie mogę zatrzymać dla siebie. Jestem ostatnim żyjącym świadkiem pacyfikacji Białowoli (gm. Zamość). Uznałem, że powinienem o tamtych tragicznych wydarzeniach opowiedzieć – tłumaczy Wiesław Kuźma.

O zamojskim ratuszu można przeczytać w każdym przewodniku turystycznym dotyczącym tego miasta. Wiele informacji na temat tej budowli można znaleźć również w opracowaniach naukowych, także w tych sprzed lat. Ratusz się jednak zmieniał, ewoluował. Widać to także na archiwalnych zdjęciach.

"Byle kto nie mógł sięgać po zawód fotografa" – pisał Jan Bułhak w tekście o pionierach XIX-wiecznej, polskiej "sztuki malowania światłem". – "Aspirowali doń ludzie o wyrobionym poczuciu malowniczości i plastyczności, ludzie umiejący rysować i malować, mający nieraz ze sobą dyplomy czy studia jakiejś uczelni artystycznej, a przynajmniej gruntownie przygotowanie przez nabytą ogładę artystyczną".

Zamojski Rynek Solny jest jedną z wizytówek Hetmańskiego Grodu. Dzisiaj trudno sobie wyobrazić, że mógł on pełnić także funkcję przemysłową. A tak było m.in. dzięki Spółdzielni Mleczarskiej Powiatu Zamojskiego. Był to zakład może nie najpiękniejszy, ale za to... bardzo pożyteczny.

Ukazała się kolejna książka naszego redakcyjnego kolegi Bogdana Nowaka pt. "Państwo Zamojskie. Przeciwko czarownicom, duchom i najeźdźcom". I znów gratka dla miłośników historii.

Przy ul. Śląskiej w Zamościu stoi pomnik jeńców radzieckich. Jest brzydki, siermiężny. To jednak pamiątka po wojennej tragedii. Niestety, pomnik może niebawem zniknąć. Komu przeszkadza?

Mało jest miejsc mających tak niezwykły, tajemniczy urok. Willa "Borowianka" położona jest w sąsiedztwie słynnej "Plenipotenówki" w Zwierzyńcu. To jeden z najciekawszych zabytków w gminie. Niestety, "Borowianka" wygląda fatalnie, grozi zawaleniem. Jeśli nikt o ten zabytkowy budynek nie zadba, nic z niego nie pozostanie.

Zdjęcia z zamojskiej wieży ratuszowej wykonywało wielu fotografów: amatorów i zawodowców. Jednym z nich był Jan Strzyżowski. Jednak kadr, który wybrał nie był przypadkowy.

Mało jest w Zamościu miejsc z tak bogatą historią, a jednocześnie równie... zapomnianych. Część Starego Miasta zwaną "Podkarpiem" tylko sporadycznie odwiedzają turyści. Kiedyś było inaczej. Ślady świetności i popularności dawnego klasztoru Bonifratrów nadal są zresztą widoczne.

Wiele piszemy ostatnio o zwierzynieckich, trochę zapomnianych budowlach (m.in. o niszczejącej, zabytkowej oberży z połowy XIX w.). Jednak ciekawe są także miejscowe... nieistniejące już zabytki. Najważniejszy z nich to letnia rezydencja rodziny Zamoyskich. Odwiedzał ją w XVII w. Bazyli Rudomicz, nieoceniony zamojski kronikarz. Załatwiał tam wiele spraw publicznych i prywatnych.

Na zdjęciu z połowy ubiegłego wieku widać ruinę ceglanej budowli z wymalowanym białą farbą napisem "Punkt skupu". To były smętne pozostałości jednej z kazamat zamojskiego Bastionu I. Dziś to miejsce wygląda zupełnie inaczej.

Zapomniani ludzie z Harasiuk znowu pojawią się w Zamościu. Z nabożnymi minami, dumnie ściskający kierownice rowerów. Choć bez butów, to z długopisami wetkniętymi w kieszonkę marynarki. Będzie można ich obejrzeć za sprawą Adama Gąsianowskiego – właściciela Muzeum Fotografii. Wystawa od 2 grudnia będzie otwarta w restauracji "Pod apteką rektorską".