W 82. rocznicę transportu Dzieci Zamojszczyzny do Siedlec

„Nasza wizyta w Siedlcach to pamięć o tych, którzy zginęli, którzy ocaleli oraz o tych, którzy poświęcili życie, by ratować innych. Pamiętamy!” – napisał w mediach społecznościowych prezydent Zamościa Rafał Zwolak.

Szacuje się, że 31 stycznia 1943 roku transportem kolejowym z Zamościa do Siedlec przybyło około 550 skrajnie wycieńczonych dzieci, z czego trzydzieścioro zmarło z zimna i głodu w drodze, a kolejne po przyjeździe. Resztę siedlczanie przygarnęli do swoich domów.

Zapalili znicze

W uroczystościach, które odbyły się 2 lutego, udział wzięli przedstawiciele władz samorządowych Siedlec i Zamościa oraz organizacje społeczne z Siedlec i Zamojszczyzny. Prezydent Siedlec Tomasz Hapunowicz oraz wiceprezydent Zamościa Marek Kudela, wraz z wiceprzewodniczącymi rad miast Siedlec i Zamościa Henrykiem Niedziółką i Wiesławem Nowakowskim, złożyli wiązanki oraz zapalili znicze pamięci na mogiłach Dzieci Zamojszczyzny oraz pod tablicą upamiętniającą bohaterskiego burmistrza Siedlec Stanisława Zdanowskiego, który kierował akcją ratowania dzieci z transportu, a następnie zorganizował ceremonię pogrzebową, w której wzięło udział blisko 10 tys. mieszkańców Siedlec i okolic.

 Pogrzeb Dzieci Zamojszczyzny był największą milczącą manifestacją w czasie okupacji, za co burmistrz Zdanowski został aresztowany i uwięziony na Pawiaku, a następnie wywieziony do niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau.

PRZECZYTAJ TEŻ: Księżpol: Druh doceniony

Najbardziej wzruszającym momentem było świadectwo, które podczas mszy świętej w siedleckim kościele św. Stanisława wybrzmiało z ust jednego z Dzieci Zamojszczyzny – Jadwigi Czerw, która w chwili niemieckiej pacyfikacji Zamojszczyzny miała 2 miesiące i cudem wraz z rodzeństwem uratowana została z transportu na Majdanek.

W uroczystościach zorganizowanych przez Stowarzyszenie Domu Dziecka – Pomnika im. Dzieci Zamojszczyzny w Siedlcach nie mogło zabraknąć przedstawicieli kolejarzy. Należy pamiętać, że 82 lata temu siedleccy kolejarze ofiarnie włączyli się w akcję ratowania dzieci z transportu.

Najmłodsze ofiary wojny

Niemcy zamierzali wysiedlić na Zamojszczyźnie 700 miejscowości. Akcja rozpoczęła się w nocy z 27 na 28 listopada 1942 roku. Na pierwszy rzut poszedł Skierbieszów i okoliczne wioski. Wysiedleni Polacy kierowani byli do obozu przejściowego w Zamościu, gdzie odbywała się segregacja według określonych kryteriów. Do I i II grupy zaliczano głównie dzieci o nordyckich cechach rasowych. 

PRZECZYTAJ: Skierbieszów, Zamość: Tak uczciliśmy rocznicę wysiedleń

Po przewiezieniu do Rzeszy miały być zniemczone. Polacy zaszeregowani do III grupy przeznaczeni byli do pracy przymusowej w Niemczech lub do pracy w miejscowościach nasiedlonych przez Niemców. Resztę, ludzi starych (powyżej 60. roku życia), a także osoby chore i kalekie oraz dzieci „bezwartościowe rasowo”, rozsyłano po wioskach w dystryktach warszawskim i radomskim, skąd wcześniej wysiedlono ludność żydowską. 

Osoby i rodziny zaliczone do IV grupy kierowano do obozów koncentracyjnych. Na wywiezienie czekano od kilku do kilkunastu tygodni w strasznych warunkach. Całodzienne wyżywienie stanowiły zupa z brukwi albo zmarzniętych ziemniaków, 150 gramów spleśniałego chleba oraz pół litra gorzkiej kawy.

PRZECZYTAJ TEŻ: Krynice: Historie z rodzinnego albumu. Podsumowano powiatowy konkurs interdyscyplinarny

Tragiczny los wypędzonych mieszkańców Zamojszczyzny najbardziej dotknął najmłodsze ofiary niemieckich akcji wysiedleńczych. Sześć transportów z Dziećmi Zamojszczyzny zakończyło swój bieg na stacjach w Pilawie, Sobolewie, Siedlcach, Mrozach i Mordach. Pierwszy dotarł 10 grudnia 1942 roku do powiatu garwolińskiego, ostatni – 28 lutego 1943 roku do powiatu mińsko-mazowieckiego.

Niemcy zamierzali wysiedlić na Zamojszczyźnie 700 miejscowości, ale ze względu na opór ludności i skuteczną walkę zbrojną partyzantów, los taki dotknął prawie 300 wiosek. Do sierpnia 1943 roku wysiedlono około 110 tys. Polaków, w tym około 30 tys. dzieci. Co trzecie dziecko zmarło lub zostało zamordowane, a około 4,5 tys. poddano procesowi germanizacji.