WORD Zamość wyjaśnia: Przejścia dla pieszych - zasady

Statystyki w Polsce są w tej materii zatrważające. W 2021 r. przejście dla pieszych to „bezpieczne” miejsce było drugim co do częstotliwości występowania wypadków miejscem w ogóle. Na przejściach dla pieszych doszło do 2 349 wypadków z udziałem pieszych, gdzie poszkodowanym był wyłącznie pieszy. Stanowiło to prawie 50% wszystkich wypadków z udziałem pieszych. Śmierć poniosły 153 osoby tj. prawie 30% ogółu zabitych pieszych i 2 275 osób rannych tj. około 53% ogółu rannych pieszych. To pokazuje jak niezwykle istotne jest prawidłowe zachowanie zarówno pieszych jak i kierowców w rejonie oznakowanego i wydawałoby się bezpiecznego dla pieszych miejsca. 

Tragiczne jest to, że z winy kierujących w wyniku nieustąpienia pierwszeństwa pieszemu na przejściu dla pieszych powstało 2 086 wypadków, w których zginęło 131 pieszych. 

Tylko, że błędy kierujących to tylko jedna strona medalu. Należy wprost wskazać, że także piesi mają swoje na sumieniu. Z winy pieszych doszło do 1 218 wypadków w których zginęło 241 osób na przejściach dla pieszych doszło do zginęło. 

Obiegowa opinia wśród pieszych jest taka, że to kierowcy przede wszystkim nieprawidłowo zachowują się wobec pieszych. Obiegowa opinia wśród kierowców jest całkowicie odwrotna, że to pieści zachowują się źle. Bywa też tak, że osoby mają inne zdanie w zależności od tego w jakiej występują roli, bo pamiętajmy, że czasami jesteśmy pieszymi, ale już kolejnego dnia kierowcami.

W związku z panującą sytuacją parlament uchwalił i z dniem 01.06.2021 r. weszła w życie zmiana ustawy „Prawo o ruchu drogowym” w zakresie przepisów obowiązujących kierujących i pieszych w rejonie przejść dla pieszych.

Nowelizacja ta wprowadziła pojęcie „pieszy wchodzący na przejście dla pieszych”. W tym kontekście w mediach pojawiło się szereg publikacji i materiałów uwypuklających przede wszystkim prawa pieszych. Mniej poświęcono uwagi na to, że pieszy ma też obowiązki zarówno podczas wchodzenia jak i przechodzenia przez przejście. Po prawie dwóch latach od wejścia w życie znowelizowanych przepisów pojawiło się wiele materiałów opracowanych przez prawników i biegłych. 

Analiza tych materiałów prowadzi do ogólnego wniosku, że większość prawników zajmujących się prawem karnym skłania się do szerokiej interpretacji pojęcia „pieszy wchodzący na przejście dla pieszych”, a część biegłych sądowych pojęcie to zawęża.

Drodzy czytelnicy w tym materiale pragniemy zwrócić uwagę i wskazać zarówno prawa, jak oraz obowiązki zarówno kierujących, jak i pieszych, gdyż interpretacje prawne bezpośrednio interesują i dotyczą uczestników ruchu drogowego w sytuacji, gdy do nieszczęścia na drodze doszło.

Prawo wprowadza bardzo ważne pojęcie „szczególna ostrożność”. Jest to taka „ostrożność”, która polega na zwiększeniu uwagi i dostosowaniu zachowania uczestnika ruchu do warunków i sytuacji zmieniających się na drodze, w stopniu umożliwiającym odpowiednio szybkie reagowanie. Mówiąc wprost powinniśmy się i jako kierowcy i jako piesi w rejonie przejścia dla pieszych zachowywać tak, aby móc zareagować na zachowanie innych uczestników ruchu drogowego, w celu uniknięcia powstania sytuacji niebezpiecznej. Zachowanie nieprawidłowe jednego uczestnika nie musi od razu oznaczać wypadku pod warunkiem, że drugi uczestnik zachowa się właściwie. 

Poniżej przedstawimy w kondensowanej i mamy nadzieję przystępnej formie przepisy dotyczące przejść dla pieszych w celu ich stosowania w celu uniknięcia wypadku i jego konsekwencji.

1. Obowiązki pieszego

W myśl obowiązujących przepisów pieszy wchodząc na przejście i przez nie przechodząc posiada nie tylko prawa, ale także szereg obowiązków.

Podstawowe obowiązki i zakazy dotyczące pieszych to:

- zachowanie szczególnej ostrożność podczas wchodzenia i przechodzenia przez przejście dla pieszych, które powinno przejawiać się przede wszystkim w dokładnym i wnikliwym obserwowaniu drogi w tym ruchu pojazdów,

- korzystanie podczas przechodzenia przez jezdnię przede wszystkim z przejść dla pieszych, (oczywiście są wyjątki od tej zasady, gdy przejścia nie ma),

- nie wchodzenie bezpośrednio przed jadący pojazd, w tym również na przejściu dla pieszych,

- zakaz zwalniania kroku lub zatrzymywania się bez uzasadnionej potrzeby podczas przechodzenia przez przejście dla pieszych, 

- zakaz przebiegania przez przejście dla pieszych,

- zakaz korzystania z telefonu lub innego urządzenia elektronicznego podczas wchodzenia lub przechodzenia przez jezdnię, drogę dla rowerów lub torowisko, w tym również podczas wchodzenia lub przechodzenia przez przejście dla pieszych – w sposób, który prowadzi do ograniczenia możliwości obserwacji sytuacji na jezdni, drodze dla rowerów, torowisku lub przejściu dla pieszych.

Wszystkie te obowiązki i zakaz nałożone na pieszych wskazują, że pieszy nie ma bezwzględnego pierwszeństwa zawsze i w każdej sytuacji nawet podczas przechodzenia na przejście dla pieszych. Obowiązki te nie są po to, by utrudnić życie pieszym, ale po to, by to życie chronić.

2. Obowiązki kierującego

W myśl obowiązujących przepisów kierujący zbliżający się do przejścia dla pieszy i przez nie przejeżdżający powinien przestrzegać podstawowych zasad do których należą:

- kierujący pojazdem podczas zbliżania się do przejścia dla pieszych powinien: zachować szczególną ostrożność, zmniejszyć prędkość tak, aby nie narazić na niebezpieczeństwo pieszego znajdującego się na tym przejściu albo na nie wchodzącego i ustąpić pierwszeństwa pieszemu znajdującemu się na tym przejściu albo wchodzącemu na to przejście. Kierujący powinni pamiętać, że pieszy to nie tylko osoba poruszająca się poza pojazdem na drodze. Pieszy to także osoba prowadząca, ciągnąca lub pchająca rower, motorower, motocykl, hulajnogę elektryczną, urządzenie transportu osobistego, urządzenie wspomagające ruch, wózek dziecięcy, podręczny lub inwalidzki, osobę poruszającą się w wózku inwalidzkim, a także dziecko w wieku do 10 lat kierujące rowerem pod opieką osoby dorosłej.

- kierujący pojazdem, który skręca w drogę poprzeczną, jest obowiązany ustąpić pierwszeństwa pieszemu przechodzącemu na skrzyżowaniu przez jezdnię drogi, na którą wjeżdża nawet jeżeli nie ma tam przejścia dla pieszych,

- kierującemu pojazdem zabrania się wyprzedzania pojazdu na przejściu dla pieszych i bezpośrednio przed nim, z wyjątkiem przejścia, na którym ruch jest kierowany np. sygnalizacją świetlną,

- kierującemu pojazdem zabrania się omijania pojazdu, który jechał w tym samym kierunku, lecz zatrzymał się w celu ustąpienia pierwszeństwa pieszemu;

- kierującemu pojazdem zabrania się jazdy wzdłuż po drodze dla pieszych lub przejściu dla pieszych,

- kierujący pojazdem, przejeżdżając przez drogę dla pieszych lub drogę dla pieszych i rowerów, jest obowiązany jechać powoli i ustąpić pierwszeństwa pieszemu.

Przytoczone obowiązki i zakazy wyraźnie wskazują, że w rejonach przejść dla pieszych kierujący powinien podnieść stan koncentracji swojej uwagi i bardzo obserwować nie tylko samo przejście, ale także jego sąsiedztwo.

3. Kim jest pieszy wchodzący na przejście.

Nowe prawo wprowadziło pojęcie „pieszy wchodzący” bez precyzowania dokładnego co to pojęcie oznacza. Pojęcie to wywołało wręcz burzę wśród specjalistów zajmujących się ruchem drogowym. Część z nich prezentuje pogląd, że pieszym wchodzącym jest ta osoba która przekracza granicę jezdni, część rozciągała to pojęcie także na pieszych znajdujących się przy przejściu i oczekujących na wejście na nie.

Wyrok Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim wskazał w uzasadnieniu, wykładnię pojęcia pieszego „wchodzącego na przejście” wskazując, że „Należy uznać, że każde zachowanie pieszego zdradzające zamiar wejścia na przejście dla pieszych kierujący pojazdem musi odebrać jako sytuację wchodzenia na przejście. Wchodzenia należy potraktować, jako cały proces, a nie tylko stawianie nogi. Idąc dalej można powiedzieć, że gdyby piesza postawiła nogę na przejściu to by już przez nie przechodziła, a nie na nie wchodziła, a przepis te sytuacje odróżnia. Oczywiście, gdyby piesza chciała i była bardziej odważna (lub mniej rozważna) to mogła wejść na przejście, bowiem dał jej na to szansę M. B. zatrzymując się przed przejściem. Absurdem jest w takiej sytuacji uznawanie, że skoro piesza czekała, choć chciała wejść na przejście to nie miała pierwszeństwa, a takie pierwszeństwo miałaby gdyby postawiła nogę na przejściu ryzykując potrącenie przez obwinioną; stanowiłoby to karanie pieszej za rozwagę i rozsądek, co nie było celem ustawodawcy”. 

Prawnicy (Prof. Stefański) wskazują, że już pieszy znajdujący się na chodniku lub poboczu w odległości ok. 1,5 m, który zaraz wkroczy na przejście jest wchodzącym. Inni, że wchodzącym jest pieszy, który ma widoczny dla kierowcy zamiar wejścia na przejście.

Obserwując podczas codziennej pracy ruch drogowy, jaki odbywa się na terenie naszego miasta (Zamość) dochodzimy do wniosku, że większość sytuacji niebezpiecznych w rejonie przejść dla pieszych powstaje w wyniku kompletnego ignorowania (jednak przede wszystkim) przez kierujących zasady zachowania szczególnej ostrożności podczas dojazdu do przejścia dla pieszych oraz łamania zakazów wyprzedzania bezpośrednio przed przejściem i omijania pojazdów, które już przed przejściem się zatrzymały.

Błędy te powodują powstanie szeregu niebezpiecznych sytuacji, które często dzięki właściwemu zachowaniu pieszych nie kończą się wypadkami. Czasami, mamy wrażenie, że kierujący naruszający w rażący sposób powyższe przepisy nie zdaje sobie sprawy jak blisko było do nieszczęścia.

Pamiętajmy, że dla własnego bezpieczeństwa kierujący powinni zmniejszyć prędkość przy dojeżdżaniu do przejścia dla pieszych oraz zatrzymać się jeżeli przy przejściu są piesi, którzy oczekują na wejście na przejście lub się do niego zbliżają i nasz ruch może spowodować, że będą musieli się zatrzymać.

Pewne jest, że zmiany w prawie miały wzmocnić ochronę pieszych co potwierdzają pierwsze wyroki sądów powszechnych, dlatego naszym zdaniem kierowcy dla własnego dobra powinni unikać sytuacji mogących skutkować powstaniem sytuacji niebezpiecznych i ustępować pierwszeństwa pieszym nawet tym zbliżającym się dopiero do przejścia i będącym 3 – 4 kroki od niego. 

Prawnikom i biegłym zostawmy spory o szczegóły, dla uczestników ruchu drogowego ważne powinno być bezpieczeństwo własne i innych, a wtedy nie trzeba będzie przed Sądem rozstrzygać kto miał rację kierujący, czy pieszy.

4. Czym jest „ustąpienie pierwszeństwa”.

Ustąpienie pierwszeństwa w kontekście zachowań w rejonie przejść dla pieszych innemu uczestnikowi ruchu w tym przypadku pieszemu polega na takim zachowaniu, aby pieszy nie musiał reagować na nasz ruchu. Przepisy mówią o powstrzymaniu się od ruchu jeżeli nasz ruch mógłby zmusić pieszego – do zatrzymania się, zwolnienia lub przyspieszenia kroku, a osobę poruszającą się przy użyciu urządzenia wspomagającego ruch – do zatrzymania się, zmiany kierunku albo istotnej zmiany prędkości. Oznacza to, że już np. nieostrożny dojazd do przejścia dla pieszych i hamowania w ostatniej chwili przed przejściem zmusi pieszego np. do zatrzymania się jest już nieustąpieniem pierwszeństwa pieszemu. 

Zdarza się na egzaminach, że osoba kierująca pojazdem niewłaściwie obserwuje drogę nie zachowując szczególnej ostrożności i nie widzi pieszego przechodzącego lub wchodzącego na przejście dla pieszych dopiero w ostatniej chwili reagując na obecność pieszego na przejściu. W efekcie tego zachowania pieszy zatrzymuje się lub zbiega z przejścia w tej sytuacji mamy do czynienia z ewidentnym nieustąpieniem pierwszeństwa pieszemu.

5. Przejścia dla pieszych na drodze dwujezdniowej.

Przejścia dla pieszych wyznaczane są zarówno na drogach jednojezdniowych tj. takich gdzie występuje tylko jedna jezdnia, na której ruch odbywa się w obydwu kierunkach lub na drogach dwujezdniowych tj. takich gdzie są dwie jezdnie, między którymi może znajdować się bariera lub pas zieleni (środkowy pas dzielący bądź boczny pas dzielący).

Ważnym w kontekście drogi dwujezdniowej (w Zamościu np. ul. Wyszyńskiego) jest przepis który zakazuje na obszarze zabudowanym na takiej drodze pieszemu przechodzić przez jezdnię w innym miejscu niż przejście dla pieszych. Ten bezwzględny zakaz powinien być przez pieszych przestrzegany przede wszystkim dla własnego bezpieczeństwa. Ponadto jeżeli przejście dla pieszych wyznaczone jest na drodze dwujezdniowej, przejście na każdej jezdni uważa się za przejście odrębne. 

Przepis ten stosuje się odpowiednio do przejścia dla pieszych w miejscu, w którym ruch pojazdów jest rozdzielony wysepką lub za pomocą innych urządzeń na jezdni. Dlatego też piesi muszą pamiętać, że wejście na to „drugie przejście” za pasem zieleni lub za wysepką rozdzielającą przejścia powinno być poprzedzone dokładną oceną sytuacji na drodze i upewnieniu się o możliwości wejścia na przejście.

6. Czy można przechodzić przez przejście poza przejściem dla pieszych?

Jak wcześniej wspomnieliśmy pieszy powinien podczas przechodzenia przez jezdnię korzystać przede wszystkim z przejść dla pieszych jednakże są takie sytuacje gdy, w zasięgu wzroku takiego przejścia nie ma. 

Wprowadzono w tym celu dodatkowe pojęcie tzw. przejście sugerowane tj. nieoznakowane, dostosowane technicznie miejsce umożliwiające przekraczanie jezdni, drogi dla rowerów lub torowiska przez pieszych, niebędące przejściem dla pieszych. Definicja ta została wprowadzona w dniu 21 września 2022 r. W praktyce aktualnie z tej definicji niewiele wynika, ale w miarę upływu czasu pojawią się na drogach rozwiązania techniczne np. obniżone krawężniki lub azyle dla pieszych. 

Pieszy przechodząc w takim miejscu musi jednak pamiętać, że można to robić tylko pod warunkiem, że nie spowoduje zagrożenia bezpieczeństwa ruchu lub utrudnienia ruchu pojazdów. Pieszy jest także obowiązany ustąpić pierwszeństwa pojazdom i do przeciwległej krawędzi jezdni lub drogi dla rowerów iść drogą najkrótszą, prostopadle do osi jezdni lub drogi dla rowerów.

Poza przejściami sugerowanymi pieszy może przechodzić przez jezdnię poza przejściem dla pieszych także jeżeli odległość od przejścia dla pieszych przekracza 100 m. Jeżeli jednak skrzyżowanie znajduje się w odległości mniejszej niż 100 m od wyznaczonego przejścia dla pieszych, przechodzenie jest dozwolone również na tym skrzyżowaniu. Pamiętać należy, że tak jak w przypadku przechodzenia na tzw. przejściu sugerowanym także w tych przypadkach pieszy musi ustąpić pierwszeństwa pojazdom, nie może spowodować zagrożenia bezpieczeństwa ruchu lub utrudnienia ruchu pojazdów i do przeciwległej krawędzi jezdni lub drogi dla rowerów iść drogą najkrótszą, prostopadle do osi jezdni lub drogi dla rowerów.

Przejścia sugerowane i przechodzenie jezdni poza przejściami w obszarze zabudowanym nie dotyczy drogi dwujezdniowej.

Podczas przechodzenia przez jezdnię poza przejściem dla pieszych tym bardziej ważne jest zachowanie przez pieszego szczególnej ostrożności oraz przestrzeganie następujących zakazów:

- wchodzenia na jezdnię bezpośrednio przed jadący pojazd lub spoza pojazdu lub innej przeszkody ograniczającej widoczność drogi,

- przechodzenia przez jezdnię lub drogę dla rowerów w miejscu o ograniczonej widoczności drogi,

- zwalniania kroku lub zatrzymywania się bez uzasadnionej potrzeby,

- przebiegania,

- chodzenia po torowisku

- wchodzenia na torowisko, gdy zapory lub pół zapory są opuszczone lub opuszczanie ich rozpoczęto,

- przechodzenia przez jezdnię lub drogę dla rowerów w miejscu, w którym urządzenie zabezpieczające lub przeszkoda oddzielają drogę dla pieszych lub drogę dla pieszych i rowerów od jezdni lub drogi dla rowerów, bez względu na to, po której stronie jezdni one się znajdują,

- korzystania z telefonu lub innego urządzenia elektronicznego podczas wchodzenia lub przechodzenia przez jezdnię, drogę dla rowerów lub torowisko, w tym również podczas wchodzenia lub przechodzenia przez przejście dla pieszych – w sposób, który prowadzi do ograniczenia możliwości obserwacji sytuacji na jezdni, drodze dla rowerów, torowisku lub przejściu dla pieszych.

Podsumowując mamy dwa apele do kierujących i do pieszych.

Do kierujących apelujemy:

- zmniejszajcie prędkość przed przejściem dla pieszych, aby nie narażać bezpieczeństwa pieszych i uważnie obserwujcie otoczenie przejścia,

- jeżeli widzisz pieszych oczekujących przed przejściem zatrzymaj się i pozwól pieszym przejść przez przejście,

- jeżeli na sąsiednim pasie porusza się pojazd nie jedźcie szybciej od niego – wtedy unikniecie zakazanego wyprzedzania i mandatu 1 500 zł,

- jeżeli na sąsiednim pasie przed przejściem stoi pojazd to bardzo możliwe, że pojawi się na tym przejściu pieszy – nie możecie przejechać obok takiego pojazdu jeżeli stoi on, gdyż ustępuje pierwszeństwa pieszemu – uniknięcie zakazanego omijania innego pojazdu przed przejściem i mandatu w wysokości 1 500 zł,

- jeżeli w pobliżu przejścia dla pieszych widzisz dzieci lub osoby, których zachowanie odbiega od standardów zastosuj zasadę ograniczonego zachowania i bądź gotowy do zatrzymania się,

Do pieszych apelujemy:

- nie wchodźcie na przejście bez sprawdzenia czy będzie to dla was bezpieczne,

- nie wchodźcie na przejście zza przeszkody, która was zasłania,

- nie wbiegajcie na przejścia,

- nie korzystajcie z telefonów komórkowych lub innych urządzeń,

- nie zatrzymujcie się przed przejściem w celu prowadzenia rozmowy ze znajomymi, gdy w rzeczywistości nie chcecie przechodzić przez jezdnię, takie zachowanie bardzo irytuje kierowców,

- nie wykonujcie na przejściu niepotrzebnych zwrotów, zmian kierunku marszu itp.,

- starajcie się korzystać tylko z przejść dla pieszych,

- pamiętajcie, że kierowca nawet najlepszy nie jest w stanie zatrzymać pojazdu poruszającego się z dopuszczalną prędkością na kilku metrach.

APEL DO WSZYSTKICH: UWAŻAJMY NA SIEBIE NAWZAJEM I BĄDŹMY WOBEC SIEBIE UPRZEJMI, A BĘDZIE PORUSZAŁO SIĘ NAM PO DRODZE ŁATWIEJ I PRZYJEMNIEJ BEZ WZGLĘDU NA TO JAKĄ ROLĘ W DANEJ CHWILI WYPEŁNIAMY CZY TO PIESZEGO CZY TO KIERUJĄCEGO.

WORD Zamość